Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) jest jednolitym, dobrowolnym, niezależnym i samorządnym związkiem zawodowym pracowników oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego i nauki.

ZNP opiera swoje działania na Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, umowach międzynarodowych zawartych przez Rzeczpospolitą Polską oraz przepisach prawa powszechnie obowiązującego.

Celem ZNP jest:

1. obrona godności, praw i interesów członków ZNP,
2. aktywne uczestniczenie w kształtowaniu demokratycznego oblicza polskiej oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki, wychowywanie w duchu tolerancji, poszanowania praw, wolności i godności osobistej,
3. dążenie do powszechnej dostępności do oświaty na wszystkich jej szczeblach oraz zapewnienie warunków organizacyjnych i materialnych do podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
4. tworzenie materialnej i społecznej bazy dla realizowania zadań w zakresie pomocy i uczestniczenia w życiu intelektualnym i kulturalnym środowisk lokalnych i całego kraju.

Osiągnięciu celów, służyć będą miedzy innymi następujące formy i środki działania:

1. uczestniczenie w tworzeniu aktów prawnych dotyczących statusu prawnego pracowników oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki, 
2. opiniowanie aktów prawnych dotyczących oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki,
3. opracowywanie i przedkładanie właściwym organom państwowym i samorządowym wniosków, opinii i stanowisk w sprawach oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki, warunków pracy i bytu pracowników, emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie kompensacyjne oraz członków ich rodzin, podejmowanie działań mających na celu poprawę warunków życia i pracy członków ZNP oraz udzielanie im i członkom ich rodzin pomocy materialnej,
4. wyrażanie sprzeciwu wobec pracodawców naruszających interesy i prawa pracownicze i związkowe,
5. organizowanie poradnictwa prawnego,
6. organizowanie szkoleń i kursów związkowych,
7. kształtowanie postaw solidarności zawodowej i grupowej oraz umiejętności współdziałania w zespołach pracowniczych,
8. rozwijanie działalności oświatowo-kulturalnej, turystyczno-krajoznawczej i sportowej,
9. udział i organizowanie konferencji, zjazdów, seminariów naukowych i oświatowych o tematyce związkowej i oświatowej w kraju i za granicą,
10. zwiększanie liczby szkół i placówek objętych działaniem ZNP oraz pozyskiwanie nowych członków Związku.